In 972 vertrekt de 12-jarige Theophanu vanuit Constantinopel (nu Istanboel) naar Rome. Haar oom, de keizer van het Byzantijnse Rijk, heeft haar uitgehuwelijkt aan Otto II, de toekomstige keizer van het Heilige Roomse Rijk. Hun huwelijk moest de spanningen tussen Oost en West in Europa verminderen.

Wanneer Otto II in 983 plots overlijdt, is hun zoontje Otto nog maar 3 jaar. Toch wordt hij al met kerst gekroond tot keizer. Zijn moeder Theophanu neemt als regentes de leiding op zich. Dat een jonge vrouw toen zoveel macht had, was heel bijzonder – en lang niet iedereen was daar blij mee.

In 991 sterft Theophanu in haar buitenverblijf, het Valkhof in Nijmegen. Als eerbetoon laat haar zoon Otto III de Sint Nicolaaskapel bouwen. Dit bijzondere gebouw is het oudste nog bestaande bouwwerk in Nijmegen en het enige voorbeeld van Romaanse centraalbouw in Nederland.